Eilean Diùra: còig ceud fiadh agus 128 duine - air seachd oighreachdan

BIDH cuid mhòr den luchd turais a’ dol a Dhiùra a lorg na "Fàsach mu dheireadh ann an Alba", no rudeigin den t-seòrsa, ’s cha bhi iad air am mealladh. Tha an t-eilean 28 mìle fada ’s tha a’ bheinn as àirde, Beinn an Òir, ag èirigh gu 785 meatair.

Ged nach eil ach 180 neach a’ fuireach air Dira, tha 500 fiadh ann. Is dcha gun tinig "Dira" bho ainm Lochlannach a’ ciallachadh "Eilean nam Fiadh".

Tha an Dr Gary MacAoidh a’ fuireach aig Feirlinn. "Tha daoine a’ creidsinn gur e fsach a th’ ann a-seo. Uill, tha 925 ainm ite Gidhlig air mapa an eilein. Sin 925 adhbharan car son a tha ’m beachd sin cerr."

Tha MacAoidh ’na chruinnelaiche Carolna a-Deas. Tha taisbeanadh a’ dol aige anns a bheil na dusanan de dhealbhan bidheach camara den eilean, le pos beag mu dheidhinn ainm agus eachdraidh gach ite. "Tha am fearann ’s a’ chnan ceangailte le chile," thuirt e. "Tha mi ’n dchas gum bi daoine a’ tuigsinn sin."

Cha chluinn tu trr de Ghidhlig Dhira an-diugh - mura tid thu a chilidh air Gilleasbaig MacGilleSheathanaich. Tha "irdsidh" no "An Coileach", 81, a’ fuireach anns a’ Bhaile Ghrnna ann an le a-nis. A rir choltais, is esan an aon duine anns an sgre a tha fileanta fhathast an Gidhlig Dhira. "Bidh mi a’ dol a Dhira air a’ bhus air son an latha a h-uile seachdain," ars esan.

"Rugadh mi aig ird Fionn aig a’ cheann a-deas ’s nuair a bha mi ’nam bhalach bha mi a’ fuireach aig Rubh’ an t-Silein. Chan eil duine sam bith a’ fuireach ann a nis."

Eadhan air son Dira, tha Rubh’ an t-Silein, air taobh an-iar an eilein, a-mach s an rathad. Tha an rubha aig beul Loch Tairbeirt, seachd mle bhon aon rathad air an eilean.

"As didh sin," ars irdsidh, "bha mi fairge. Bha mi ag obair air son a’ Chastle Line agus a’ seladh gu Aden ’s Mombasa ’s Zanzibar - St Helena, eadhon, far an robh Napoleon. Ach - a bheil fhios agad - chan eil taigh sta sam bith anns an t-saoghal fosgailte cho fhada as didh meadhan-oidhche ’s a tha Club a’ Phoilis ann an Grianaig!"

Tha seachd oighreachdan ann an Dira. Chan eil e ro shoilleir co leis a tha iad uile, ach tha t dhiubh aig teaghlach Leadaidh Astor, dreach mar a bha i nuair a bha irdsidh g. Tha ainm connsachail no dh am measg nan uachdaran eile - am Morair Vestey, mar eisimpleir. Tha an seladh oifigeil air son cig de na h-oighreachdan ann an Sasainn, agus fear eile faisg air Obar Dheathain. Thuirt aon fhear, "Bha mi a’ feitheamh fada air son ite gu taigh a thogail. Bhruidhinn mi ris an oighreachd ’s thuirt iad, ‘Tha mi duilich. Chan eil e mar phoileasaidh againn fearann a reic.’ Chan eil na h-uachdarain ag iarraidh gum faigh duine sam bith ‘eilean’ beag fearainn am measg nan oighreachdan mra aca."

Ach, ged nach eil na Diraich a’ ruith an eilein aca fhin mar tha muinntir Ghiogha, tha a’ choimhearsnachd be agus lidir. Chaidh urras leasachaidh a steidheachadh ann an 1997. Tha Dick Mayes air a’ chomataidh: "Cha robh mran dreuchdan a’ dol ’s bha daoine a’ fgail. Sin fear de dh’amasan an Urrais - stad a chur air a’ chronadh seo."

Tha Elaine Chaimbeul ag obair dhan Urras. Tha ln fhios aice cho cudromach ’s a tha sgoil an eilein. "Nuair a bha mi aig an sgoil an Taigh na Creige, bha mi a’ dol 16 mle gach rathad bhon taigh againn an ird Lusa. Tha an sgoil gu math sln a-nis, le 21 sgoilear ann."

Thuirt Eoghan MacAonghais, cathraiche an Urrais: "Tha rudan a tha beag ach cudromach a’ tachairt air an eilean. Mar eisimpleir tha priseact againn semar t fhosgladh."

’S tha planaichean eile aca: taighean ra, croitean ra, ionad-latha sheann daoine. Chan eil a h-uile taigh a tha a’ dol suas aig cosgais reusanta, ach tha cuid dhiubh. Tha an t-Urras dchasach gun dan cidhe r ’s pontoon sa bhgh acarsaid nas fherr air son yachtaichean. ’S tha dreuchdan ann fhathast aig an taigh-staile ’s mar stalcairean air na h-oighreachdan.

Ach tha rud no dh a’ cumail econamaidh an eilein air ais. Thuirt Alex Donnochie, dribhear bus Dhira, "Bidh eadar 3,000 ’s 4,500 duine a’ cleachdadh a’ bhus seo gach bliadhna. Tha feum air rathad math, ’s tha am bt’-aisig gu le ro bheag."

Tha Alex agus mran eile a’ smaoineachadh gum biodh e nas fherr nan robh aiseag eadar Dira ’s Cille Mhoire, no iteigin eile air tir-mr, mar ann an latha nan drbhairean.

Ach ged nach eil e daonnan furasta, tha daoine air Eilean nam Fiadh fhathast, muinntir le eachdraidh a’ dol air ais - ma chreideas tu na sgeulachdan ’s na h-ainmean ite - gu Calum Cille ’s gu Oisean. Cho fad ’s a bhios a’ choimhearsnachd ag obair air son an eilein aca, cha bhi e buileach ceart a rdh gur e fsach a th’ ann an Dira. ’S cho fads a bhios Gilleasbaig MacGilleSheathanaich a’ faighinn a’ bhus fhathast, chan e fsach gun Ghidhlig a bhios ann.

Tha a’ Ghidhlig a’ nochdadh a h-uile Di-Sathairne a-nis.