Cò i an fhìor Comhairle Gaidhealach?

MAITH neo dona, co-dhiù tha plana aca agus amasan na cois.

Tha Comhairle na Gaidhealtachd a nis air tighinn a mach mar a' chiad ghdaras ionadail a dh'fhoillsich plana a thaobh diligeadh ris a' Ghidhlig bho thinig Achd r na cnan a steach. Roimhe seo 'se a bh'anns na planaichean Gidhlig planaichean gus cur as dhan h-uile duine againn is toirt oirnn diochuimhneachadh gu robh a riamh cnan is cultar eadar-dhealaichte anns an dthaich seo.

Tha mran rudan misneachail anns a' phlana, agus bu chir dha gach neach a tha a' gabhail uallach mu dheidhinn math na Gidhlig am plana a sgrdadh feuch d mar a ghabhadh a dheanamh na b'fherr agus d a bu chir sgrean eile a bhi a' togail bhuaithe.

Air falbh bho na h-amasan mra a th'aca son ireamh luchd-labhairt na Gidhlig a mheudachadh, tha iad a' cur rompa mran inntinneach a dheanamh.

'Se frinn na cise nach urrainn dha comhairle, neo buidheann phoblach sam bith, ireamh luchd-bruidhinn cnan a chuir suas neo sos. Chan urrainn dhaibh ach cur as dha na cnapan-starra a tha ga dheanamh duilich dha daoine idh a nochdadh anns a' chnain.

Biodh sin mar a bhiodh e, tha a' chomhairle ag rdh gu bheil cleasaichean Gidhlig an asgaidh gu bhi ann dha prantan a tha a' cur an cuid chloinne tro fhghlam anns a' chnain anns an sgoil. Bidh cuideachd taic-airgid ann dha na sceamaichean aig Comhairle nan Sgoiltean raich gus clann fo aois sgoile a thoirt gu fileantachd.

Cuideachd, bidh taic ann dha buidheannan a tha n lib cur-seachadan air digh anns a' chnain, mar na Sradagan.

Gu ruige seo, tha na mran de na sceamaichean sin air a bhi a' ruith le taic bho dhaoine a bha ag obair gu saor-thoileach agus le airgead a bha na buidheanan sin a' cruinneachadh air an cinn fhin. Tha e a nis a' coimhead coltach gu bheil iad gu bhi a' faighinn taic bhon chomhairle son a bhi ag obair air na rudan air a bheil iad comasach.

An ite a' chomhairle a bhi ag rdh gun fheum iad-san a bhi a' ruith gach n neo cha bhi e idir ann, 'se a bhios a' tachairt gun toir iad taic dha buidheanan is priseictean a bhios a' deanamh rudan a fhreagras air amasan na comhairle a' chnan a bhrosnachadh. As bith d dh'oibricheas. Nach ann oirnn a thinig l Roosevelt.

Ma tha mran den seo a' cuimseachadh air fghlam, nach ann mar sin a bu chir dha a bhi. Thairis air 400 bliadhna, chaith riaghaltasan Albannach is Breatainneach na muilleanan thar mhuilleanan de notaichean a' feuchainn ris a' chnan againn a dhubhadh s uile gu lir, agus 'se fghlam ann am Beurla a mhin a' phos a bu bhunaitiche de na poilisidhean aca gus cur as dhuinn. A bharrachd air an sin, 'se fghlam te de na seirbhisean poblach as cudthromaiche agus as faicsinniche a bhios aig comhairle.

Tha rudan math eile na lib cuideachd, mar a bhi a' bruidhinn ri companaidhean samhail bithtean mu dheidhinn barrachd Gidhlig a chleachdadh, agus bruidhinn ri na buidheanan-radio coimhearsnachd mu dheidhinn barrachd den chnan a chuir air an adhar.

Tha gu ler anns an seo dha comhairlean is buidheanan eile. Mar eiseamplair, tha ceist ann am biodh Comhairle nan Eilean Siar buileach cho math air iarraidh air feadhainn dham bheil iadsan a' toirt taic, mar Isles FM, rud beag a bharrachd Gidhlig a chleachdadh na thathas an drsda ma thathas gu bhi a' sileachadh taic is co-oibreachadh. Ma tha an leithid de phoilisidh math gu ler dha Inbhirnis, bu chir dha a bhi math gu ler dha Sternabhagh.

Tha iad a' deanamh rudan eile a tha ciallach cuideachd. Mar eiseamplair, tha promh ofis na Gidhlig aca ann am Port-Rgh, rud a tha a' ciallachadh nach eil oibrichean na cnan a' lagachadh coimhearsnachdan Gidhlig le a bhi gan toirt gu na bailtean mra.

Tha a h-uile cil den seo math. Trr rudan gu math ciallach.

'Se an trioblaid, gu bheil Comhairle na Gaidhealtachd ann is Comhairle na Gaidhealtachd ann. Tha a' bhuidhean ann a tha gu math adhartach a thaobh na Gidhlig, agus tha Comhairle na Gaidhealtachd ann a tha den bheachd nach eil sinne mar Ghaidheil idir ann, agus ma tha sinne ann gu bheil ar cainnt cunnartach.

'Sann Cataibh a tha Ailson Magee, te-gairm Comhairle na Gaidhealtachd - a chuir a h-ainm ris a' phoileasaidh.

Chan eil ach seachdainean bho thinig comadaidh sgre Chataibh a mach an aghaidh sanasan-raithid Gidhlig a bhi anns an sgre. Chualas an seann-dhuan amaideach, gu faodadh na sanasan a bhi cunnartach.

Tha sanasan-raithid d-chnanach ann am iomadh ite air feadh an t-saoghail, agus chan eil aon rannschadh air cantainn gu bheil iad cunnartach. Ach tha comhairlichean ann an Cataibh, coltach ris an fheadhainn ann an Inbhirnis, a' cumail a mach gu bheil iad nas elaich air a h-uile elaiche-raithid is elaiche-cnan is a' deachdadh gu bheil rud sam bith a sgrobhar ann an cnan nan Gaidheal cunnartach ma bhios e aig cliathaich raithid.

Agus a rithist, chaidh poileasaidh Comhairle na Gaidhealtachd fhoillseachadh ann an Inbhirnis. Sin e dreach, sin an Inbhirnis a tha air casg a chuir air sanasan ann an cnan nan Gaidheal anns a' bhaile a' deanamh uiread de dh'airgead a mach Gaidheil a' frithealadh nam bithtean.

'Se an rud gu bheil cuid de na nithean a tha sinn a' cluinntinn bhuapa dreach cumhachdach. 'Siad a tha airidh air moladh son mar a tha iad a' feuchainn ri diligeadh ri dth luchd-teagaisg na Gidhlig, ri fghlam a thoirt seachad air an eadar-lon. Rudan cho ciallach ri cil.

Ach tha daoine ann a tha a' cur cisean bun-os-cionn. Cuiridh aineolas is daoine a' cumail a mach "nach robh Gidhlig a riamh" ann an Inbhirnis/Cataibh/Loch Aillse/Port Rgh/Staffainn s dhan h-uile cil a th'ann.

Tha mi air mo mhisneachadh a' coimhead ris a' phlana. Bu chaomh leum gum biodh barrachd earbsa agam ann an deagh-ghean dhaoine.

IN TRANSLATION

THERE is a lot of reason for encouragement in the new Gaelic language plan from the Highland Council. In addition to the aim of increasing the number of speakers of the language in the Highlands, the plan also promises Gaelic education where there is demand and gives a definition of what demand means.

Of just as much interest is the fact that the council will enter into contracts with outside bodies, such as the Pre-School Association (CNSA) to provide intensive Gaelic tuition for very young children, and a variety of other services such as after-school clubs.

The attitude seems to be a very Roosevelt-style "Whatever works" approach. Which is very far removed from the traditional bureaucratic antipathy towards the language which insisted that the public sector must provide everything or it would not happen, and if the public sector did not have the resources then nothing could go ahead.

Where many Gaels will have a problem is less with the plan than with the question of Highland Council's identity crisis. The authority's committee for Sutherland has recently, and bizarrely, voted against Gaelic road signs for the area, amid dubious claims that signs in the language might be dangerous. This is a region of Scotland where Gaelic is still spoken as a first language by some locals.

Inverness, too, has decided that while it likes the money that Gaels spend in its shops, the Gaels' language is not good enough for signs across the city.