Dòchas anns na h-Eileanan

An-drsta tha beagan agus cairteal de chloinn bhunsgoile sna h-eileanan ann am foghlam tro mheadhan na Gidhlig. Chanadh gu ler, carson a tha an ireamh cho beag?

Cha b' e an t-adhbhar cion oidhirp, a rir Seonag NicFhionghain, Stiiriche Foghlaim agus Sheirbheisean Cloinne aig Comhairle nan Eilean Siar. Eadar lithean fiosrachaidh agus sgeama eile dh'fhs an ireamh de dh'aonadan 's an ireamh sgoilearan thar nam bliadhnaichean, ach ri ine bha e follaiseach gun robh iomairtean eile a dhth. "Tha neach air fhastadh againn a-nis ann an co-bhuinn ri CnaG a tha 'g obair ln-thde a' tadhal air gach buidheann ro-sgoile (Beurla 's Gidhlig), 's i 'g innse dhaibh mu fhoghlam tro mheadhan na Gidhlig 's na buannachdan a tha 'na lib.

"An uair sin fhuair sinn cothrom le taic bho Bhrd na Gidhlig 'Bounty Pack' a thoirt dhan a h-uile mthair le piste r. Tha fiosrachadh 'na lib mu fhoghlam Gidhlig, le leabhraichean, DVD agus nithean eile. 'S tha lithean Gidhlig againn far a bheil diofar bhuidhnean a' tighinn cmhla, leithid CnaG, an Strlann, lpan 's daoine le elas air foghlam gus fiosrachadh a thoirt seachad."

Tha coltas ann gu bheil na h-oidhirpean a' danamh diofar, oir as didh nan lithean-saora bidh an ireamh de chloinn a tha a' danamh foghlam tron Ghidhlig air clas 1 air a dhol suas bho 28 s a' cheud gu 37 s a' cheud (aig an aon m 's a tha an ireamh de chloinn san fharsaingeachd a' tuiteam).

B'e aon adhbhar nach robh barrachd cloinne a' danamh Gidhlig sa bhunsgoil nach robh aonad Gidhlig sa h-uile sgoil. Phigheadh a' Chomhairle na cosgaisean siubhail do dhaoine son am piste chur gu sgoil eile le aonad Gidhlig, ach bhiodh prantan tric ag iarraidh taic a chumail ri sgoil a' bhaile aca fhin. Seo far am faod an conaltradh a th' ann an-drsta mu sgoiltean togail a thoirt do dh'fhoghlam Gidhlig. Thuirt Cathraiche Comataidh an Fhoghlaim aig a' Chomhairle, Mrag Rothach: "An lib a' phriseis far a bheil conaltradh ann mu sgoiltean sna h-eileanan, tha ro-innleachd againn gum bi aonad Gidhlig sa h-uile bunsgoil. Feumaidh an ro-innleachd a dhol air beulaibh nam ball fhathast. Cuideachd feumaidh sinn gabhail ri comhairle a thig bho HMIe a thaobh d a' bhuaidh a bhios aig na nithean a tha sinn a' moladh air foghlam na cloinne."

Mar sin, ged as e naidheachd dhuilich a th' ann gu bheil sgoiltean an cunnart dnadh air sgth cronadh an t-sluaigh, tha e coltach gum bi aonad Gidhlig anns a h-uile bunsgoil a bhios air fhgail. Thuirt Seonag NicFhionghain: "Tha seo ceangailte a-steach ris an ro-innleachd againn 's mar a thid sin a chur gu buil. Chan fheumadh teaghlaichean taghadh a dhanamh eadar sgoil Ghidhlig agus sgoil a' bhaile.

"Can ann an sgre a' Bhac, chan eil fhios againn d tha a' dol a thachairt, ach tha Tunga ann agus Tolastadh ann, 's tha Sgoil a' Bhac ann. Ma thig iad sin uile cmhla ann an Sgoil a' Bhac, far a bheil aonad lidir Gidhlig mar-th, tha sinn cinnteach gum faiceamaid rdachadh an sin. Oir chan eil aonad Gidhlig ann an Tunga no Tolastadh an-drsta."

Ma bhios aonad Gidhlig sa h-uile sgoil bidh e nas coltaiche gun coilean a' Chomhairle amas eile a th' aca a-nis, gum bi a h-uile piste a' dol tro fhoghlam tro mheadhan na Gidhlig sa chiad dh bhliadhna aca sa bhunsgoil. Thuirt Mrag Rothach: "Tha sinn air son gur e sin a bhiodh a' Chomhairle a' tabhann do phrantan, agus mura robh iad ag iarraidh gun deadh an cuid chloinne tro fhoghlam Gidhlig, gum feumadh iad sin a rdh. An ite mar a tha cisean an-drsta, far am feum prantan foghlam Gidhlig iarraidh. Tha sinn ag obair a dh'ionnsaigh an amais seo an-drsta, agus tha na figearan ra a' sealltainn gu bheil sinn a' gluasad nas fhaisg' air."

Aig deireadh an latha, cha b' urrainn agus cha bhitheadh a' Chomhairle ag iarraidh foghlam Gidhlig a sparradh air duine sam bith. Mar sin, tha a' cheist mhr ann fhathast, carson nach eil cuid a phrantan far a bheil aonad Gidhlig a' roghnachadh foghlam tro mheadhan na Gidhlig?

Is iomadh freagairt a bhiodh ann is cinnteach, co-cheangailte ri coimhearsnachd, misneachd agus gu ler eile nach buin ris an sgoil.